Ellen Jess heeft haar opleiding gehad op drie verschillende academies in drie landen: Karlsruhe in Duitsland, Washington In de VS en den Bosch hier in Nederland, landen waar ze ook gewoond heeft. Ze is een eigenzinnig kunstenaar, die zowel een thema als een techniek tot op de bodem uitdiept met veel succes.
Haar thema van de laatste jaren is de irisbloem. Het materiaal bestaat uit lagen beschilderd Japans papier. Ellen is een zeer erudiete vrouw die van aanpakken weet, een harde werker. Ze heeft een enorm atelier, een fabriekshal, die helemaal vol ligt met haar kunstwerken, sommige klaar en vele in uitvoering, duizelingwekkend.
Wat betreft de techniek: lagen beschilderd Japans papier. Ik heb 2 keer eerder een kunstenaar in de galerie gehad die werkte met Japans papier. De eerste keer was dat Nikki van Es in mijn eerste ‘POP-UP Gallery’ in Wageningen Universiteit in 2012 met papier dat vrij in de ruimte hangt, beschilderd met niet bestaande plantenmotieven van DNA tot doorsneden door bomen. In 2013 de Zwitserse Annette Haeberling met gescheurde geschilderde flarden papier op elkaar geplakt, werken geïnspireerd op natuur. En nu Ellen Jess. Maar dit is heel anders. Ik heb Ellen bezig gezien en zij boetseert bijna met het papier, maakt 3-dimensionale vormen zoals in deze perspex kasten. Of vele lagen dicht op elkaar. Het gekleurde papier wordt geplooid en geschikt tot een geheel in een volledig eigen stijl.
Wat betreft het thema? Ik gaf laatst twee lezingen in Museum Arnhem over ‘kunst waarderen’ en ‘kunst verzamelen’. En een van de stellingen was ‘kunst geeft inzicht’. Inzicht in geschiedenis, leven om ons heen, onze maatschappij, onszelf. Dat is waarom mensen kunst in hun huis hangen: inzicht verwerven door het inzicht dat een kunstenaar had, en wil overbrengen, op je in te laten werken.
Welk inzicht verschaft de kunst van Ellen Jess ons? Om dit te achterhalen heb ik haar kunst vergeleken met die van haar man, Theo Kuijpers, die vorig jaar een prachtige expositie had in Museum de Pont in Tilburg. Met zijn aardetinten zet hij ons met beide benen op de grond, in de Australische natuur of met pasteltinten in een mediterrane stad: hij wortelt ons in onze omgeving. Ellen niet. Haar werk is veel etherischer, luchtiger. Waar brengt zij ons naar toe? Dat is de bloem van de irisplant. Het gebruik van veel blauw maakt het werk licht en luchtig. De diepere betekenis, in ieder geval voor mij als bioloog, is reproductie, voortplanting, in allerlei vormen, ook de menselijke. Niet dat zij dat proces of die daad verbeeldt, maar de sfeer, het belang. Kijk naar het werk: ‘Iris hart’. En het danst, kijk naar het werk: ‘het licht tekent de Iris’. Je zou deze tentoonstelling ook kunnen noemen: Dans van de voortplanting.
Het past ook heel mooi bij de beelden van Jan Pater, waarvan er een aantal staan van de vorige expositie, allemaal torsen. Naar aanleiding van het persbericht over de tentoonstelling van Jan, werd ik uitgenodigd voor een interview met radio Arnhem. De eerste vraag was: ‘de kunstenaar is geïnspireerd door de menselijke tors. Dus het gaat zeker over borsten en billen?’ Dat is niet zo. In de kunst van Jan Pater is de tors meer dan een ‘Sexual Persona’ (Camille Paglia); het gaat over die hele persoon, inclusief gevoel en psyche. Zo is het ook met het werk van Ellen waarin ze voor mij voortplanting van organismen verbeeldt. Ze verbeeldt niet die daad, of die organen, maar de essentie. Haar kunst gaat over de dans van het leven.
