De litho's van Marc Chagall, een begeerde nalatenschap

Marc Chagall (1887 - 1985) wordt beschouwd als een van de grootste kunstenaars van de 20e eeuw. Als vastberaden autodidact, sterk idealist en technisch vernieuwer, herdefinieerde hij de grafische kunsten. In dit artikel blikken we terug op zijn bewogen leven en zijn poëtische werk, waarvan de talrijke overgebleven litho's de stille getuigen zijn. 

Vandaag de dag worden de prenten van Marc Chagall zeer begeerd. Zijn beeldtaal spreekt een breed en internationaal publiek aan, waardoor de vraag naar zijn werk groot blijft. Hoewel de kunstenaar altijd heeft geweigerd om over zijn werk te praten, zit het vol met symbolen en boodschappen, die op hun beurt onderwerp zijn geweest van veel verschillende interpretaties.

Ga met ons mee als we dieper ingaan op de verschillende fasen van zijn artistieke carrière, in de hoop enkele mythes rond Marc Chagall te ontrafelen.

De beginjaren van Marc Chagall

Marc Chagall werd geboren in een chassidische familie in Liozna, een kleine nederzetting in de buurt van Vitebsk, Wit-Rusland, met een grote Joodse bevolking. Discriminerende wetten verboden Russische Joden zich te vermengen met andere religies, dus ging Chagall naar een Joodse school waar hij Hebreeuws leerde en het Oude Testament bestudeerde.

Zijn talent en passie voor de kunst kwamen al naar voren, want hij werd vaak betrapt op het tekenen en kopiëren van afbeeldingen uit boeken. Na een paar kunstlessen te hebben gevolgd bij de plaatselijke kunstenaar Yuri Pen, verhuisde hij in 1906 naar St. Petersburg en schreef zich in aan de Zvantseva School voor Tekenen en Schilderen.

Op Zvantseva werd hem afgeraden Joodse thema's en afbeeldingen af te beelden, gezien de vijandigheid van het Russische Rijk jegens Joden. In plaats daarvan raakte hij verstrikt in de hoofdstroom van de hedendaagse kunst.

_{I and the Village, 1911, Museum of Modern Art, New York: een van de beroemdste schilderijen van Marc Chagall met herinneringen aan zijn geboortestad, geïnspireerd door de geometrie van het kubisme, maar toch met elementen van representatie.}

Marc Chagall in Parijs (deel 1)

In 1910 verhuisde Marc Chagall naar Parijs om zijn artistieke stijl te ontwikkelen binnen een avant-gardistische omgeving. Hij ontwikkelde vriendschappen met leiders als Robert Delaunay en schreef zich in aan de Académie de la Palette, een van de progressieve kunstscholen die in die tijd overal in de stad opkwamen.

Hoewel Parijs veel verleidingen bood, bracht Marc Chagall zijn tijd door met schilderen of met het bezoeken van musea zoals het Louvre, waar hij het werk van zijn favoriete kunstenaar, Rembrandt, kon bewonderen. Hij had heimwee en verlangde naar zijn geliefde vriendin, Bella Rosenfeld.

Om zijn verlangen te verwerken en zijn herinneringen aan Vitebsk te doen herleven, bleef Marc Chagall Joodse motieven schilderen, die hij soms verweefde met Parijse elementen.

De schilderijen uit deze periode vertonen kubistische en surrealistische tendensen, maar de kunstenaar weigerde met een specifieke school in verband te worden gebracht en beweerde dat hij zijn eigen poëtische taal van symbolen had ontwikkeld.

_{Vision de Paris, een kleurenlitho, verkrijgbaar bij Arthouse Marc Chagall.}

In de hoop met Bella te trouwen en samen naar Parijs terug te keren, accepteerde Marc Chagall een aanbod om zijn werk tentoon te stellen in de Berlijnse Sturm Gallery in 1914. Het enorme succes stelde hem in staat door te reizen naar Vitebsk waar hij eindelijk herenigd werd met zijn aanstaande vrouw, maar door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werden de grenzen gesloten, zodat de familie gedwongen werd in Rusland te blijven.

Marc Chagall en de terugkeer naar Rusland

Marc Chagall begon zijn werk te tonen in populaire salons in Moskou, gevolgd door tentoonstellingen in zowel Sint-Petersburg als Moskou. Tegen de tijd van de Bolsjewistische revolutie van 1917 was hij een gevestigd avant-garde kunstenaar geworden. Hij werd beschouwd als een "esthetische vertegenwoordiger" van de revolutie en er werd van hem verwacht dat hij de belangrijke positie van Commissaris van Beeldende Kunsten binnen de nieuwe regering zou bekleden.

Maar Marc Chagall had een hekel aan politiek en verzocht om een andere functie, die hem de functie van Commissaris van Kunsten voor Vitebsk opleverde. De minder intense aard van deze baan stelde hem in staat het Vitebsk Kunst College op te richten, waarvan het onderwijzend personeel de beroemde Russische avant-gardisten El Lissitzky en Kasimir Malevich omvatte.

Hun supremacistische houding botste echter met Marc Chagall's bourgeois neigingen, wat hem slechts een paar jaar later zijn ontslag opleverde.

Marc Chagall in Parijs (deel 2)

In 1923 verhuisden Marc Chagall en Bella eindelijk terug naar Parijs met hun zevenjarige dochter Ida, nadat ze genoeg gespaard hadden om een nieuwe start te maken en een comfortabel leven te leiden in de hoofdstad van de hedendaagse kunst.

Chagall werd geïntroduceerd bij de beroemde kunsthandelaar Ambroise Vollard, die de carrières van enkele van 's werelds beroemdste kunstenaars, waaronder Paul Cèzanne, Pablo Picasso, Paul Gaugin en Vincent van Gogh, katapulteerde.

In tegenstelling tot al zijn vroegere leermeesters en medestanders, moedigde Vollard Marc Chagall juist aan om scènes uit het Oude Testament te illustreren in een serie etsen. De kunstenaar maakte van deze gelegenheid gebruik om in 1931 naar het Heilige Land te reizen, om een dieper inzicht te krijgen in zijn Joodse wortels.

Het was een belangrijk keerpunt voor Marc Chagall, die tot dan toe hard had gewerkt om gewaardeerd te worden als modernistisch schilder.

In de daaropvolgende jaren werkte de kunstenaar dag en nacht aan de productie van in totaal 105 platen die bekend werden als 'de bijbelserie' en die de basis vormden voor het merendeel van de prenten van Marc Chagall die vandaag nog verkrijgbaar zijn.

_{Adam en Eva worden uit het paradijs verdreven en Kaïn en Abel, twee illustraties uit het Oude Testament (Hebreeuwse Bijbel), die Chagall's levendige kleurgebruik demonstreren.}

In datzelfde decennium greep het nazi-regime de macht in Duitsland en veroordeelde alle modernistische en Joodse kunst als "ontaard", gevolgd door de verwijdering van dergelijke stukken uit musea en galeries.

Hoewel het Duitse publiek ooit ontzag voor Marc Chagall had gehad, werd hij nu door de pers bespot. Maar Marc Chagall, die toen in Vichy (FR) woonde, was te zeer in zijn werk verdiept om het op te merken.

Toen de familie eindelijk lucht kreeg van de antisemitische terreur die Europa overspoelde, zaten ze al in de val. Via Alfred Barr, toenmalig directeur van het Museum voor Moderne Kunst, kwamen de Chagall's in contact met een Amerikaanse reddingsoperatie in Marseille en wisten ze op het nippertje te ontsnappen aan bezet Frankrijk.

 
_{'Oorlog' door Marc Chagall. ca. 1965, olieverf op doek, Kunsthaus Zürich.}

Marc Chagall in New York

De aankomst in New York markeert het begin van het laatste hoofdstuk van Marc Chagalls artistieke carrière. Nadat hij al een wereldoorlog had overleefd, was hij diep bedroefd door de gevolgen van de tweede, vooral nadat hij had vernomen dat zijn geliefde Vitebsk door de nazi's was verwoest.

De kunstwerken die hij in die tijd maakte, zouden allemaal zijn reflectie dragen op de tragedies die plaatsvonden. Marc Chagall leed een nog groter verlies in 1944 toen Bella plotseling overleed aan een virusinfectie, als gevolg van een tekort aan medicijnen.

Omdat hij zich er niet volledig kon vestigen, bleef New York een haven van ballingschap voor hem en zodra Frankrijk bevrijd was, begon hij zijn terugkeer te plannen. In 1947 verhuisde de kunstenaar naar de zuidelijke stad Saint-Paul-de-Vence. Hij hertrouwde in 1952 en schilderde verder, maar deze keer op een meer lyrische en abstracte manier.

_{Le Cheval Brun, litho in kleur uit 1952, verkrijgbaar bij Arthouse Marc Chagall.}

Marc Chagall's laatste hoofdstuk

De Holocaust had een grote invloed op het oeuvre van de kunstenaar in de loop van de rest van zijn leven. Na zijn terugkeer naar Frankrijk, wijdde Marc Chagall zich aan het gebruiken van zijn kunst als een middel om wereldvrede te helpen creëren.

Op zoek naar een medium dat hem in staat zou stellen deze gedachten aan een groter publiek uit te drukken, begon hij met het maken van glas-in-lood ramen, in de hoop de wereld te verlichten.

Enkele van de beroemdste opdrachten zijn de ramen van de synagoge van het Hadassah Medisch Centrum in Jeruzalem en een monument dat speciaal voor het gebouw van de Verenigde Naties is gemaakt, getiteld 'Peace'.

Op 77-jarige leeftijd kreeg Marc Chagall ook de opdracht om het plafond van de Parijse Opéra te beschilderen van de Franse minister van Cultuur, een kans die de kunstenaar de gelegenheid gaf om dankbaarheid te tonen aan het land waar hij ooit de gave van artistieke vrijheid had gekregen. Zie hiervoor ook het artikel "Chagall and the Paris Opera", the story of an eyewitness speciaal geschreven voor Gallerease.

Dit soort opdrachten zorgden ervoor dat Marc Chagall's nalatenschap nog vele decennia zou voortleven, en verzekerden zijn plaats binnen de kunsthistorische canon stevig.

 
_{'Peace' een monumentaal raam in het hoofdkwartier van de Verenigde Naties, New York.}

Marc Chagall overleed in Saint-Paul-de-Vence in 1985, 97 jaar oud. De kunstenaar wordt vooral herinnerd als een van de grootste 'coloristen' die ooit heeft geleefd, als de drager van zijn eigen, authentieke esthetiek en als een meester in meerdere media.

Door zijn poëtische en lyrische stijl flirtte hij met het fauvisme en het kubisme, maar bleef altijd trouw aan de figuratieve kunst.

Marc Chagall werkte nauw samen met de beroemde Mourlot studio's, waarvan de ultramoderne litho persen tot 20.000 afdrukken per keer konden leveren. De kunstenaar ontwikkelde daardoor zijn eigen beeldtaal en gebruikte vervolgens de meest geavanceerde reproductietechnieken om die taal met de wereld te kunnen communiceren, met als resultaat dat er vandaag de dag nog steeds duizenden hoogwaardige afdrukken van Marc Chagall voor u beschikbaar zijn.

Wilt u eigenaar worden van een van de meest begeerde Marc Chagall prenten? Wij nodigen u uit om hier op Gallerease door de uitgebreide collectie van Marc Chagall litho's te bladeren afkomstig uit de galeries Arthouse Marc Chagall, Hans den Hollander Prints en Van der Vorst Grafiek, waar u de hoogste kwaliteit Marc Chagall prenten zult vinden.

 Meer lezen over algemene tips met betrekking tot het kopen van kunst? Lees ook ons artikel: "Praktische tips bij het kopen van je (eerste) kunstwerk!

*Titel van het kunstwerk in de afbeelding: Le Peintre et son Double van Marc Chagall.