Impressionisme; een momentopname van het licht, het weer en de sfeer

In 1874, elf jaar na de eerste Salon des Refusés, presenteerde het impressionisme zichzelf voor het eerst duidelijk. Meer dan dertig jonge Franse impressionistische schilders exposeerden samen zo'n 165 werken in een atelier in Parijs. Dat deden ze op een strategisch moment, precies een maand voordat de officiële jaarlijkse Salon zou openen. Deelnemers aan deze  tentoonstelling waren onder meer Eugène Boudin, Edgar Degas, Camille Pissarro, Pierre Auguste Renoir en Alfred Sisley. Bezoekers van de eerste tentoonstelling waren 'geschokt' door deze hedendaagse impressionistische schilderijen. In dit artikel zullen we uitleggen hoe en wanneer het impressionisme is ontstaan en hoe het impressionisme zich in de tijd heeft ontwikkeld en wat de belangrijkste kenmerken van deze typische kunststijl zijn en waar u het beste impressionistische schilderijen kunt kopen.

Impressionisme als innovatieve en revolutionaire beweging 

Het impressionisme was een revolutionaire kunstbeweging. Het keerde zich onder meer tegen het 'binnenschilderen' in een atelier. In tegenstelling tot de eeuwenlange traditie van 'buitenschilderen', schilderden de impressionisten liever buiten. De School van Barbizon die ontstond rond 1830, kan in dit opzicht als een voorloper van het impressionisme worden beschouwd. 

_{Voorloper van het impressionisme uit de Barbizon School: Théodore Rousseau, 'Hut in het bos van Fontainebleau', ca. 1855}

De impressionisten schilderden geen historische stukken vol nationalistisch getinte propaganda of schilderijen met een religieus of mythologisch thema wat in die tijd vrij gebruikelijk was. De onderwerpen van de impressionisten verbeelden ook geen 'moreel' probleem.

Ze brachten geen onderliggende of diepgaande boodschap over. In plaats daarvan kozen de impressionisten voor inspiratie uit het gewone, ongecompliceerde dagelijkse leven. Ze schilderden gewone burgers op een terras of legden uitstapjes naar de kust en het strand vast.

De impressionisten schilderden cafébezoekers, wandelaars op de boulevards van Parijs, burgerlijke spelen en bijvoorbeeld oefenende balletmeisjes.

_{Pierre-Auguste Renoir's "Lunch van de roeiers" (1880-1881), een typisch impressionistisch werk dat nagenoeg alle kenmerken van het impressionisme in zich verenigt.}

Natuurlijk mogen natuurimpressies niet ontbreken in deze lijst met onderwerpen. Impressionisten schilderde veel impressionistische landschappen, dorps- en stadsgezichten waarin de sfeer door het seizoen, het zonlicht en de luchtcondities centraal stonden.

De impressionistische landschapsschilders wilden het juiste licht en de juiste sfeer van een kiekje laten zien. Ze probeerden vast te leggen hoe iets eruitzag op een bepaald tijdstip van de dag in een bepaald seizoen.

_{Voorbeeld van een impressionistisch landschap door impressionist Paul Signac, "Antibes Soir", 1903} 

Een impressionistisch schilderij moest dus snel gemaakt worden, omdat door veranderingen in de stand van de zon het beeld anders dreigde te veranderen. Vanwege de grote belangstelling voor licht en de eigenaardigheden van licht noemden de impressionisten zichzelf in eerste instantie ook wel "Illuministen", ze gebruikten deze naam vooral in de periode 1860-1874.

Nog voordat de term expressionisme werd bedacht, die veel meer de gevoelens of ervaringen probeerden uit te drukken door een vervorming van werkelijkheid. Vanaf 1874 werd de term 'impressionisme' officieel en zelfs triomfantelijk gebruikt in de kunstwereld.

_{De wereldberoemde Franse impressionist Claude Monet in Amsterdam, the Zuidertoren in Amsterdam, 1871} 

Het impressionisme was niet alleen inhoudelijk, maar ook stilistisch een vernieuwende stroming. Toen de impressionisten op het toneel van de kunstwereld verschenen, werd de algemeen toegepaste stijl van het neoclassicisme nog steeds beschouwd als de officieel erkende schilderstijl.

Deze stijl werd dan ook zeer gewaardeerd door conservatief ingestelde salonrechters zoals William-Adolphe Bouguereau. Hij was een fervent tegenstander van het impressionisme, dat totaal anders was dan algemeen gangbare 'academische stijl'.

Bijna wetenschappelijk benadering van het impressionisme

Doordat de impressionisten vooral buiten in de natuur werkten en niet in een atelier met koud neutraal licht uit het noorden, waren de kleuren in hun schilderijen vaak opmerkelijk lichter en kleurrijker. Ook bevatten de impressionistische schilderijen vaak schaduwen, vlekkerig door het veranderende zonlicht en waren de contouren van vormen vaak minder scherp.

De impressionisten probeerden gebruik te maken van de nieuwste wetenschappelijke inzichten op het gebied van kleurentheorie. Ze gebruikten praktische kennis uit de natuurkunde. Ze bedachten een manier om die kennis bij het schilderen in de praktijk te brengen.

Ze wisten dat er drie primaire kleuren zijn: rood, geel en blauw. Ze wisten dat het mengen van deze drie kleuren de drie secundaire kleuren creëert: groen, oranje en violet. De genoemde primaire en secundaire kleuren vormen samen precies het kleurengamma van de regenboog. 

 _{Impressionistisch schilderij van Pierre-Auguste Renoir, La Grenouillére, 1869} 

De primaire en secundaire kleuren zijn niet alleen zichtbaar in een regenboog, maar worden ook zichtbaar in het natuurkundig experiment waarin een lichtstraal wordt gebroken door een prisma.

Omdat de impressionisten het natuurlijke licht dat ze waarnamen zo getrouw mogelijk wilden reproduceren, gaven ze daarom de voorkeur aan combinaties van de zes regenboogkleuren.

Ze plaatsten pure kleuren met vloeiende en losjes naast elkaar geplaatste penseelstreken op het doek. Van een afstand bezien gaan de penseelstreken optisch over in nieuwe kleuren. De duidelijk zichtbare verfaccenten in het uiteindelijke schilderij versterken de indruk dat de impressionistische schilderijen snel gemaakt zijn. 

Overzicht van beroemde internationale impressionisten 

De belangrijkste Franse impressionistische schilders uit de geschiedenis van de schilderkunst waren: Eugène Boudin, Mary Cassatt, Gustave Caillebotte, Paul Cézanne, Emile Claus, Edgar Degas, Armand Guillaumin, Johan Barthold Jongkind, Édouard Manet, Willard Metcalf, Claude Monet, Berthe Morisot, Lilla Cabot Perry, Camille Pissarro, Pierre-Auguste Renoir, Julia dos Santos Baptist, John Singer Sargent, Georges Seurat, Paul Signac, Alfred Sisley, Henri de Toulouse-Lautrec , Maurice Utrillo en de beeldhouwers Camille Claudel, Aristide Maillol en Auguste Rodin.

De belangrijke Duitse impressionisten zijn Max Liebermann, Max Slevogt en Lovis Corinth.

Ook de Amerikaan James Abbott McNeil Whistler werkte een periode van zijn carrière in zijn impressionistische stijl 

Belanrijkste Nederlandse impressionisten

Als uitvloeisel van de eerdergenoemde School van Barbizon richtten Nederlandse Barbizonschilders vervolgens de Haagse School (1860-1900)op.

In Nederland zijn vooral de Amsterdamse impressionisten als George Hendrik Breitner en Isaac Israëls bekend geworden.

_{Schilderij van de Nederlandse impressionist Isaac Israels, The Balalaikaka Players, 1890-1910} 

Waar kunt het beste impressionistische schilderijen kopen?

Bij Gallerease bieden we alleen gecureerde kunst uit gerenommeerde galeries en kunsthandels aan, zodat u gegarandeerd bent van kwaliteit. Benieuwd welke impressionistische kunstwerken momenteel bij Gallerease beschikbaar voor de verkoop zijn? Kijk dan hier.

* In de header een detail van het impressionistische schilderij van Paul Signac, Istanbul, 1907