De invloed van dadaïsme op de kunstgeschiedenis

Het begin van het dadaïsme

Je kunt het dadaïsme niet begrijpen zonder besef van de periode waarin het zich afspeelde. De Eerste Wereldoorlog liet letterlijk diepe sporen na in Europa, waarbij het verzandde in een uitzichtloze loopgravenoorlog waarbij zelfs chemische wapens werden ingezet en miljoenen mensen het leven lieten.

De onmenselijkheid was nog nooit zo duidelijk aan het licht gebracht en de kunst van de dadaïsten was vooral een reactie op die inhumane verschrikkingen. Kunst was voor de Dadaïsten een middel om de schijnheilige waarden van de toenmalige 'beschaafde' wereld aan te vallen.

_{Detail uit 'Snijd met het dada-keukenmes door het laatste culturele tijdperk van de Weimar-bierbuik in Duitsland' door Hannah Höch, 1919}

De grondleggers van het dadaïsme verhuisden naar het neutrale Zürich en rond café Cabaret Voltaire ontstond een kleine club, met onder meer de Nederlander Otto van Hees, die zich losmaakte van alle gebruikelijke regels in de kunst. Ze probeerden op een zo kinderlijk (onschuldige) manier kunst te maken.

_{Het 'Cabaret Voltaire' in Zürich: de geboorteplaats van het dadaïsme}

De uitleg van het woord dadaïsme

Er wordt gezegd dat de naam dadaïsme is afgeleid van de term "dada", een informele Franse term voor 'stokpaardje'.

Maar ook een van de theorieën is dat de naam van de beweging is afgeleid van 'dada', de eerste keelklanken van baby's.

_{Dadaïstisch kunstwerk van Elsa von Freytag-Loringhoven}

Het dadaïsme staat voor de kinderachtigheid en absurditeit die de groep aansprak, die afstand wilden nemen tussen zichzelf en de soberheid van de conventionele samenleving.

Dadaïsten waarderen toeval en het idee dat alles kunst kan zijn. Het dadaïsme bespotte en verzette zich tegen de conventies van de kunst zelf en legde de nadruk op het onlogische, irrationele en absurde.

_{Dadaïsme, het mechanische hoofd (de geest van onze tijd) door Raoul Hausmann, 1920, Centre Georges Pompidou}

De kenmerken van het dadaïsme

Dadaïstische kunstenaars gebruikten vaak collage, (foto)montage en assemblage van ongelijksoortige elementen om hun kunst te creëren. Dadaïsten knipten bestaande beelden vaak uit en brachten ze op nieuwe en onverwachte manieren weer in elkaar, waardoor werken ontstonden die zowel speels als subversief waren.

Enkele kenmerken van de meest diepgaande kenmerken van het dadaïsme zijn onder meer humor, eigenzinnigheid, artistieke vrijheid, emotionele reactie, irrationaliteit en spontaniteit.

_{Dadaïst Marcel Duchamp, L.H.O.O.Q. 1919}

 

Belangrijke kunstenaars van het dadaïsme

 

Een van de sleutelfiguren van het dadaïsme was Marcel Duchamp. Duchamp is vooral bekend geworden door zijn readymades, alledaagse gebruiksvoorwerpen die hij transformeerde tot kunstwerken door ze te signeren en als kunst te presenteren.

De readymades van Duchamp waren bedoeld om het idee van wat als kunst zou kunnen worden beschouwd, uit te dagen en om de traditionele waarden van de kunstwereld te ondermijnen. Denk bijvoorbeeld aan het beroemdste dadaïstische kunstwerk, de Fontein (een toiletpot) van Duchamp.

 

_{Absurd voorbeeld van dadaïsme-kunst door Marcel Duchamp, Fountain, 1917}

 

Een andere beroemde of Untitled (collage van vierkanten toegepast volgens de wetten van het toeval) door Hans (Jean) Arpp. Hij liet uitgeknipte stukjes papier vallen, plakte ze op de plek waar ze terechtkwamen en schilderde ze vervolgens over.

Een andere belangrijke dadaïst was Tristan Tzara. Tzara was een schrijver en dichter die een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van dadaïstische literatuur. Hij geloofde dat taal een onderdrukkingsmiddel was en probeerde de traditionele betekenissen ervan te ondermijnen door het gebruik van onzinnige taal en woordspelingen.

 

_{Voorbeeld van dadaïstische kunst volgens de wetten van het toeval, door Hans (Jean) Arpp, 1933}

 

Impact dadaïsme op moderne kunst

 

Het dadaïsme had een grote invloed op de ontwikkeling van de moderne kunst. De verwerping van traditionele waarden en de nadruk op absurditeit, irrationaliteit en bereidheid om het onconventionele te omarmen, was de weg voor latere stromingen zoals het surrealisme en de popart.

Kortom, het dadaïsme was een baanbrekende kunstbeweging die de conventies van kunst en samenleving uitdaagde. De nadruk op absurditeit en irrationaliteit, evenals het gebruik van readymades en collage, maakten de weg vrij voor latere moderne kunststromingen.

De verwerping van traditionele waarden door de dadaïsten en hun blijven kunstenaars tot op de dag van vandaag inspireren.

 

Dadaïsme, constructie voor nobele dames door Kurt Schwitters, 1919, LACMA