Amsterdam 1783

Hendrik Leth

€ 2.250

Inter-Antiquariaat Mefferdt & De Jonge

• Over kunstwerk

  PLAN TRES EXACT DE LA VILLE FAMEUSE MARCHANDE D'AMSTERDAM. Kopergravure gedrukt op twee bladen vervaardigd door Hendrik de Leth, uitgegeven 1783. Afm. 57,5 x 88 cm. Op 24 en 27 april 1734 verscheen in de Amsterdamsche Courant de volgende advertentie: "Te Amsterd. By Hend. De Leth op de Beurssluys, word thans uitgegeven, een geheel nieuw en accuraat Plan van de stad Amsterdam, met veele vermeerderingen die in geene voorgaande plans gevonden werden; verciert aen weerszyden met de Wapens de Wel-Ed. en Groot Agtb. Heeren Burgemeesteren deezer stad, zedert de Reformatie tot nu toe, door voorname Liefhebbers keurig nagezien". Men kon kiezen tussen een rijke uitvoering met aan weerszijden familiewapens en wapens van de Amsterdamse burgemeesters en een sobere uitvoering, waar de stroken met wapens niet bij zaten. Dit exemplaar betreft de uitvoering zonder de wapens. Hendrik de Leth had temidden van vele concurrenten (zoals Covens & Mortier) een betrouwbare, in de stedelijke administratie goed bruikbare, kaart gemaakt. De deftige Franstalige titel lijkt bestemd voor een meer representatieve functie, maar voor het overige is de prent geheel in het Nederlands gesteld, wat handig was voor de ambachtelijke en administratieve gebruikers. Onder de titel lezen we "Gravée et mis au jour Par Henry de Leth a l'enseigne du Pecheur". Dit kan vertaald worden met "Gegraveerd en tot op de dag geactualiseerd door Hendrik de Leth onder het label van Visser." De winkel van uitgever Nicolaes Visscher II bleef die naam houden, ook na zijn overlijden in 1702. Hendrik de Leth en ook zijn vader Andries werkten in de winkel van Visscher toen die nog leefde. Na de dood van Visscher zette zijn weduwe Elisabeth Verseyl de zaak voort tot 1726. Vanaf ca. 1720 lag de dagelijkse leiding echter al bij Andries. Nadat hij de zaak had overgenomen, handhaafde hij de goed bekendstaande naam van de winkel. Na diens overlijden in 1731 nam Hendrik, de zoon van Andries, het roer over. Ook hij ging verder met dezelfde winkelnaam. Het kaartbeeld van deze plattegrond is buitengewoon helder en overzichtelijk, met alleen de hoofdgebouwen in opstand. Hendrik de Leth maakte de kaart naar een ouder voorbeeld en voorzag die van geheel nieuwe decoratie. Een aardig verschil tussen de kaart van De Leth en eerdere plattegrond, is dat De Leth de in opstand gegraveerde gebouwen een schaduw meegaf. Het zonlicht komt hierbij van links, wat overeenkomt met de oostelijke ochtendzon. Links van het decoratieve, openslaande gordijn zien we een Caarte van Amstelland. Het is opvallend dat in het legendablok in de rechterbovenhoek achter een negental vermelde gebouwen een I vermeld staat. In de legenda wordt dit uitgelegd met de woorden NB Daar een I bystaat beteekent Jansenisten. Het jansenisme, genoemd naar Cornelis Jansenius (1585-1638), was een religieuze en politieke beweging uit de zeventien en achttiende eeuw, die zich vooral in Frankrijk ontwikkelde als reactie op bepaalde ontwikkelingen in de katholieke kerk en op het absolutisme van de vorsten uit die dagen. Kenmerkend voor de levenspraktijk van de jansenisten was hun ascetische wereldverwerping en hun pessimistische ethiek. Ook verwierpen zij onder andere de pauselijke onfeilbaarheid. Het accentueren van de gebouwen op de kaart die een relatie hadden met het jansenisme doet vermoeden dat de graveur en uitgever Hendrik de Leth deze politieke stroming aanhingen. De centrale voorstelling onder de plattegrond is met zorg en smaak ontworpen. De titelplaat is fraai opgenomen in een groepje figuren, waarin de stedenmaagd wordt geflankeerd door de twee leeuwen van het stadswapen en de riviergoden van Amstel en IJ, terwijl Fortuna uit zee oprijst. De kompasroos en meetlat hebben net als de titel een driedimensionale vorm gekregen als onderdeel van dit groepje. Het stadszegel en -wapen boven de kaart worden gedragen door twee engeltjes. Literatuur: Marc Hameleers - Kaarten van Amsterdam 1538-1865, nr. 114 p.228-231 Prijs: Euro 2.250,-
• Over kunstenaar

  Hendrik de Leth (Amsterdam, 31 mei 1703 - Amsterdam, 17 juni 1766) was prentkunstenaar, etser, graveur, kaartmaker, tekenaar, boekhandelaar, kunsthandelaar, uitgever van prenten, kunstverzamelaar en naturaliënverzamelaar.

  Hendrik de Leth was de zoon van Andries de Leth (plaatsnijder, boekverkoper, 1662-1731) en Nelletje Middenheespen. Hendrik had een oudere broer, Christiaan de Leth. In 1742 trad Hendrik in het huwelijk met Sophia Otto, die overleed in 1753. Hun huwelijk bleef kinderloos. Aannemelijk was dat neef Andries, zoon van Hendriks broer Christiaan, opvolger zou worden van de zaak van Hendrik. Hij overleed echter al in 1743. In 1766 liet Hendrik de Leth vlak voor zijn overlijden een testament opmaken, waarbij Catharina le Blanc, kleindochter van broer Christiaan, erfgename wordt. Op 30 september 1766 vond de veiling van zijn nalatenschap plaats.[3]

  In 1728 trad Hendrik toe tot het boekverkopersgilde. Daarvoor was hij leerling van zijn vader Andries de Leth, die de kaart-, prent- en kunsthandel 'Op de Beurssluys, in den Visscher' te Amsterdam had overgenomen van cartograaf en prentkunstenaar Nicolaas Visscher II. Hendrik de Leth nam dit bedrijf op zijn beurt over na het overlijden van zijn vader in 1731.

  Reeds in 1725 werd het werk Afbeeldinge van de Wijdtvermaarde stadt Amsterdam benevens derzelver voornaamste Gebouwen en Gesiten, alle naaukeurig na ’t leven geteekent en uitgegeven t’ Amsterdam uitgegeven.

  In 1730 verscheen zijn bekendste werk met 100 prenten: Het zegenpralent Kennemerlant : vertoont in veele heerelyke gezichten van deszelfs voornaemste lustplaetzen, adelyke huizen, dorp- en stede-gebouwen : beginnende met Kastrikum (...) / naer 't leven getekent en in 't koper gebragt door H. de Leth ; en kortelyk beschreven door M. Brouërius van Nidek. - Amsterdam : De Leth, 1730. Vele prenten die De Leth maakte van Amsterdam zijn te vinden in het Stadsarchief van Amsterdam.

  Als cartograaf werd De Leth vooral bekend door zijn in 1740 gepubliceerde Nieuwe geographische atlas en historische atlas, van de Zeven Vereenigde Nederlandsche Provintien. De Leth werd ook bekend door de kopergravures die hij omstreeks 1758 vervaardigde van de Algemeene Kaart van de Colonie of Provintie van Suriname naar het ontwerp van Alexander de Lavaux.

Bent u geïnteresseerd om dit kunstwerk te kopen?